Rõ ràng, có xem thật kỹ, chúng tôi cũng không thể nào phân biệt được thật giả do đâu, dù được chỉ dẫn cặn kẽ chi tiết. Thấy vẻ mặt ngơ ngác, biết chúng tôi hoang mang, chị Lý cười buồn, nói: “Đó, vì khó phân biệt, rất nhiều người đã vì lợi nhuân, dùng cá basa và cá tra làm khô rồi bán đại trà theo giá cá dứa một cách công khai, nếu không nói là gần như thách thức. Đây, trong con khô cá dứa, chỉ có một chút mỡ nằm dưới lớp da mà thôi , khi được chiên hay nướng, cá dứa có màu vàng sậm rất hấp dẫn. Còn đây, con basa dù cố làm khô mấy cũng tươm, ứa mỡ không giấu được. Đã vậy, chiên lên, con khô lập tức ngã màu vàng nâu như chiên quá lửa, thịt mềm bủn ra..”.

Ở lại dùng cơm trưa với chị Lý, chúng tôi đứng bên bếp, nhìn hai chảo mỡ chiên cùng lúc hai loại cá dứa giả và thật, chúng tôi ngộ ra. Thì ra, như tên gọi, cá dứa khi chiên lên, cả mỡ và thịt cá thơm ngát mùi cá khô tự nhiên. Chị Lý mời chúng tôi nếm liền con khô dứa thơm ngon, ngọt thịt tự nhiên, lẫn một ít mỡ béo ngậy ngon đến lạ. Và khi chuyển qua nếm khô dứa giả, con khô vàng nâu có mùi thức ăn công nghiệp rất rõ. Mùi cá tanh tanh khó chịu, lại vương vất mùi bùn đã thấm sâu trong các sớ cá. Vậy đã rõ vì sao con khô dứa lên ngôi và bị làm giả một cách trắng trợn như hiện nay.


Theo chị Lý và vài người bạn hàng, hầu hết các khô dứa giả đều bị tẩy trắng bằng hóa chất. Đó là loại hóa chất có tên là sodium hydrosulfite dùng để tẩy trắng cho đường với hàm lương cực nhỏ. Hóa chất này cũng được sử dụng chính trong ngành dệt, nhuộm, tẩy trắng đất sét cao lanh cũng như bột giấy. Trung Quốc là nước “chuyên trị” về hóa chất này, tuồn qua Việt Nam bằng hàng trăm con đường khác nhau. Chưa hết, người buôn bán gian dối còn dùng cả một số chất tẩy trắng có chứa oxy già hòa tan nhanh chóng trong nước để làm trắng khô cá dứa giả và các loại hải sản khác như mực, tôm.
 
Chị Lý cho biết, cá dứa chủ yếu được đánh bắt từ tự nhiên chứ không nuôi thả bè hay ao hồ được như các loại khác, nguồn cá rất hiếm, có lúc cực kỳ khan hiếm gây khó khăn cho các đầu mối. Và vì để giữ nguồn cung lâu bền, các đầu mối thu mua nhiều lúc phải nâng giá thu mua, giá khô dứa do đó đã cao lại càng cao hơn. Điều đáng buồn là trong nhiều cửa hàng bán đặc sản ở Cần Giờ, khô cá dứa giả và thật được bày biện kế nhau, nếu không nói là được trộn lộn nhằm “lập lờ đánh lận con đen”. Những người mua sành ăn nhiều khi còn bị mua hớ, đừng nói đến những người khách mua làm quà biếu người thân.

Khô giả khắp nơi

Theo ghi nhận, khô cá dứa giả được chế biến từ cá basa, cá tra và cá hú, tỉ lệ làm giả chiếm từ 80%-90% có nghĩa là cứ 10 con khô dứa được bày bán trên các sạp “đặc sản” thì có từ 8 đến 9 con là giả dứa! Khô cá dứa với giá cập nhật mà chị Lý niêm yết trên từng bọc, gói thành phẩm có giá từ 320 ngàn đồng đến 390 ngàn đồng/kí. Chị Lý và những những bạn hàng khác khẳng đinh: “Khô dứa mà niêm giá dưới 300 ngàn đồng một kí chắc chắn là hàng giả, mua về nhắm mắt mà ăn đại nước chớ không ngon lành gì”.
 

Không riêng gì ở Cần Giờ, tại vài cửa hàng nằm khá gần Siêu thị đặc sản TP. HCM, khô cá dứa được niêm giá 180 ngàn đồng/kí. Nhiều khách hàng thấy giá rẻ quá so với siêu thị thì mừng quá, mua liền mấy ký đem về để rồi sau đó buồn hiu nghe người thân chê bai là quá tệ. Chạy dọc theo đường lớn hướng về thành phố biển Vũng Tàu cũng vậy, khô cá dứa được chào bán với giá cực sốc: 150 ngàn đồng /kí! Vậy mà vẫn luôn còn đó, những người tiêu dùng thật thà vướng bẫy, làm giàu cho không ít những cửa hàng gian dối.

Khô cá dứa bây giờ là món đặc sản nổi tiếng, nhưng phải nói đến người tiền phong chế biến và quảng bá món đặc sản này, đó là chị Hồ Thị Lý. Từ năm 2006, chị đã dày công nghiên cứu rất kỹ về loại cá này và âm thầm sáng tạo, cải biến thành công sản phẩm khô cá dứa theo cách riêng của chị. Cần Giờ đang nhanh chóng phát triển về nhiều lĩnh vực, nhất là về du lịch. Khô cá dứa Loan góp phần không nhỏ cho sự quảng bá du lích địa phương.
 
Hàng gian, hàng nhái, hàng giả là vấn nạn gây nhức nhối cho xã hội từ rất lâu. Nhiều biện pháp, giải pháp đã được thực thi cùng với nhiều nghị định, quyết định cứng rắn nhằm hạn chế, ngăn chặn vấn nạn này. Nhưng riêng với đặc sản khô cá dứa Cần Giờ thì hầu như chưa có một biện pháp nào nhằm vào các đối tượng, các cửa hàng gian dối đã và đang bày bán hàng giả. Hàng giả khô cá dứa công khai bày bán, ngang nhiên thách thức pháp luật. Rất mong các cấp thẩm quyền, chức năng có biện pháp xử lý triệt để sản phẩm Khô cá dứa giả cũng như nhiều sản phẩm khác ở Cần Giờ hầu bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng và những doanh nghiệp làm ăn chân chính.